Türkçe Kelime Köklerinin Sayısal Dağılımı
Türkçe kelime köklerinin içerdiği harf sayısı bir ile yirmi bir arasında değişmektedir. Bu değişimi sayısal olarak grafikleştirdiğimizde karşımıza aşağıdaki gibi bir tablo çıkmaktadır.
En kısa Türkçe kelime kökü “o”dur. Tek karakter uzunluğundadır. (C, I, L, V, X gibi Romen rakamlarını ve tek karakterli bazı atomik işaretleri bu listeye katmıyorum. Onlar da aslında yaşayan Türkçenin bir parçasıdır ama, onları ayrı bir kategoride işlemekte yarar var.)
Harf sayısını ikiye yükselttiğimizde yalın kök sayısı 110 adedi bulur. Güncel kısaltmaları da bu listeye ilave edersek anlamlı kök sayısı 187’ye kadar yükselir.
Kısaltmaları dikkate almadığımızda elde ettiğimiz 2 harfli kökleri şu şekilde listeleyebiliriz:
ad, af, ah, al, an, ar, as, at, ay, az, aç, ağ, be, bu, da, de, do, ed, eh, ek, el, em, en, er, es, et, ev, ey, ez, eğ, eş, fa, ha, he, hu, hı, ıh, ıs, il, im, in, is, it, iv, iz, iç, iğ, iş, ki, la, le, mi, mu, mü, mı, na, ne, nü, od, of, oh, ok, ol, om, on, ot, ov, oy, oz, öc, öd, öf, ök, öl, ön, öp, ör, öt, öv, öz, öç, pi, re, si, su, sü, şu, ta, te, ti, uc, uç, ud, uf, um, un, ur, us, ut, uy, uz, üç, ün, üs, üş, üt, üz, ve, ya, ye
Harf sayısını üçe çıkardığımızda, kök sayısı 936’ya yükselir.
Dört harfli kelime sayısı 3015 olur.
En yüksek sayı 6 harfli köklerdedir: 8232
Bu sayıları bir tablo haline dönüştürelim.
| Harf sayısı | Kök sayısı |
| 1 | 1 |
| 2 | 110 |
| 3 | 936 |
| 4 | 3015 |
| 5 | 8224 |
| 6 | 8232 |
| 7 | 8082 |
| 8 | 7172 |
| 9 | 4374 |
| 10 | 2662 |
| 11 | 1340 |
| 12 | 659 |
| 13 | 330 |
| 14 | 164 |
| 15 | 66 |
| 16 | 29 |
| 17 | 7 |
| 18 | 4 |
| 19 | 2 |
| 20 | 1 |
| 21 | 1 |
| 22 | 0 |
Yukarıdaki rakamları Python diliyle yazdığım betiklerle elde ettim. Grafik içinse matplotlib kütüphanesinden yararlandım.
En uzun köklerimizi de örnekleyelim:
18 harfliler:
elektrokardiyograf
elektrokardiyogram
karıncayiyengiller
yılanyastığıgiller
19 harfliler:
elektroansefalogram
elektrokardiyografi
20 harfli
elektroansefalografi
21 harfli
barbaroshayrettinpaşa
(Bir yer ismi olan bu sözcük aslında bitişik yazılmayabilir. O zaman en uzun kelime kökü 20’de kalmış olur)
Dikkat ederseniz, en uzun Türkçe sözcük köklerinin çoğu aslında Türkçeye dışarıdan girmiş birleşik sözcüklerdir. Ama onları gündelik yaşamımızın içinde kullanmaya devam ediyoruz. Onların ifade ettiği kavramlara karşılık gelen -öz-Türkçe sözcüklerimiz olmadıkça, bizler de bu sözcükleri ister istemez kullanmaya, onları sahiplenmeye devam edeceğiz.
Bu yazı, onaylanmış bir akademik çalışma değildir. Daha çok bir deneme niteliğindedir. Dolayısıyla bazı eksik ve hatalar içerebilir. Eğer böyle bir eksik veya hata tespit ederseniz, lütfen benimle de paylaşın. Sorunları birlikte yorumlayalım. Doğrularını üretelim.
Ahmet Aksoy