bing.com image creator tarafından oluşturulmuştur
Günümüzde uzay bilim insanları, Betelgeuse‘un Güneşimizin neredeyse birkaç kat büyüklüğüne sahip, yok olmakta olan kırmızı bir süperdev yıldız olduğu için şaşaalı bir şekilde değiştiğinin farkındadır. Çok da uzak olmayan bir gelecekte bu yıldız kozmik bir patlamayla infilak edecek ve gece göğümüzden sonsuza dek kaybolmadan önce insanlığa ilahi bir gösteri sunacak.
Bu olası patlama, Betelgeuse’un parlaklığının 2019’da belirgin bir şekilde azalmaya başlamasıyla uzay uzmanlarının neden harekete geçtiğini açıklıyor. En parlak on birinci yıldızın büyüklüğü iki kattan fazla azaldı. Betelgeuse bir noktada ömrünün sonuna gelmiş olabilir mi? İmkânsız olsa da, kozmik bir patlamanın ortaya çıkma ihtimali kamuoyunun dikkatini çekiyor.
Dahası, şu anda yapılan yeni canlandırmalar uzay bilim insanlarına Betelgeuse gerçekten de önümüzdeki 100.000 yıl içinde bir noktada patladığında insanların ne göreceğine dair daha kesin bir fikir veriyor.
Betelgeuse’un Öyküsü
Göksel patlama üzerinde durmak için zorlayıcı bir neden var. Radyasyonun yaşama zarar verebilmesi için kozmik bir patlamanın Dünya’nın çok yakınında gerçekleşmesi gerekir – belki de birkaç değerlendirmeye göre birkaç düzine ışık yılı kadar az. Betelgeuse bu mesafenin çok dışındadır; son incelemelere göre yaklaşık 724 ışık yılı uzaklıkta, risk bölgesinin oldukça dışında yer almaktadır.
Yine de kozmik patlama Dünya’yı birkaç şaşırtıcı biçimde etkileyebilir. Örneğin Andy Howell, çok sayıda canlının rota için Ay’ı kullandığını ve sahte ışıklar tarafından şaşırtıldığını belirtiyor. İkinci bir madde eklemek gerçekten çok zahmetli. Sadece doğal yaşam değil, kozmologların kendileri de bu durumdan rahatsız olacaktır.
Howell, “Ay muhteşem olduğunda Galaktik algılar artık sorunlu” diyor. “Bir süre için ‘sıkıcı zaman’ olmazdı.”
Her halükarda, Betelgeuse’a odaklanmak özel bir deneyim olacaktır. Parlaklığın artması, aletlerinin gücünü zorlayacaktır.
“Quick ya da Hubble Uzay Teleskobu gibi yerdeki ya da uzaydaki teleskopların çoğuyla bunu fark edemedik” diye ekliyor. Her şey dengelendiğinde, teleskoplarını olabildiğince az ışık toplayacak şekilde yeniden ayarlamaları gerekecektir.
Ayrıca, Betelgeuse’un şansına küsüp hayatımız boyunca patlayacağını varsayarsak, uzay bilim insanları, gereken önlemlerin alınacağını söylüyor. Dünya’daki araçlar, patlamanın yarattığı nötrinoları ya da yerçekimsel dalgaları bir gün öncesinden ayırt etmeye başlayacaktır.
Howell, “Dünyanın makul bir kısmının uyanık kalıp Betelgeuse’a baktığını, ışık gösterisinin başlayacağına güvendiğini ve başladığında gezegenin etrafında bir tezahüratın yükseldiğini hayal edin” diyor.
Atomik yakıtları ömürlerinin sonuna doğru tükenirken, kırmızı süper dev yıldızlar şişmeye ve gaz ve kalıntılardan oluşan bir zarf oluşturmaya başlarlar. Ayrıca bu zarf büyüdükçe yıldızın parlaklığı da artar. Ancak Betelgeuse gibi bir yıldızın küçülüp ışıldamasının tek yolu bu değildir. Kırmızı süper dev yıldızlar ayrıca yüzeylerinde devasa konvektif hücrelere sahiptir – Güneşimizdekilerin çok daha büyük formları gibi – burada bozulma kabarcıklı malzemenin yıldızın içinden yükselmesine neden olur. Yüzeye ulaştığında, bu malzemenin bir kısmı, parlaklığını kısa süreliğine değiştirebilen devasa, radyoaktif bir geğirme gibi şiddetle uzaya fırlar.
Ayrıca, Betelgeuse’un küçülmesi gerçekten de patlayacağının kanıtı olabilir. Çökmekte olan bir yıldızın yüzeyinden madde yayılırken, normalde çarpışır ve bu da yıldızın daha görkemli parlamasına neden olur. Bununla birlikte Süpernova uzmanı Sarafina Nance, her şey dengedeyken bu malzemenin yıldızı kaplayarak daha sönük hale getirmesinin akla yatkın olduğunu söylüyor.
Araştırmacılara göre Betelgeuse’un ilgi çekmesi için patlamasına gerek yok. Büyük ve görkemli olması dikkatleri üzerine topluyor ve onu incelemeyi oldukça kolaylaştırıyor.
Nance, “Bir kozmologun bakış açısına göre bu büyüleyici bir durumdur. Çünkü ömrünün sonuna yaklaşan bir yıldıza daha dikkatle odaklanabiliyoruz” diyor. “Betelgeuse’un iç yapısında gerçekleşen birçok bilimsel olay var.”
Ahmet Aksoy
Kaynaklar:
https://academic.oup.com/mnras/article/465/3/2654/2454753
https://www.discovermagazine.com/the-sciences/what-will-a-betelgeuse-supernova-look-like-from-earth
https://www.sciencenews.org/article/betelgeuse-star-dim-supernova-death-what-happened